Van heel Europa is het Duitsland dat IT-emigranten meestal opzoeken. En in de regel naar Berlijn – daar is altijd het grootste aantal vacatures, een aantal van de hoogste salarissen, en niet zo’n duur leven als in München of Frankfurt aan de Main. Maar hoe is het Berlijn gelukt om zo aantrekkelijk te worden voor buitenlandse ontwikkelaars? En wat maakt het zo bijzonder onder andere steden in Europa en Duitsland?
Wat is het verschil tussen Berlijn en het andere Duitsland?
Het belangrijkste kenmerk van Berlijn is dat in de afgelopen 10-15 jaar investeerders hierheen begonnen te stromen en buitenlanders hier begonnen te komen om hun startups te beginnen. Dit alles heeft een sneeuwbaleffect gehad en heeft de IT-cultuur van Berlijn en de stad zelf volledig veranderd.
In de rest van Duitsland wordt de technologiesector nog steeds gerund door grote en onhandige concerns: Siemens, Bosch, Volkswagen, Audi, Deutsche Bahn, Lidl, Deutsche Post. Zij hebben interessante IT, maar de technologie en de processen zijn enigszins verouderd. Alles gebeurt heel traag: een nieuwe functie kan maanden duren om te coördineren, maar het kan jaren duren om te implementeren. Of urenlang vergaderen over documentatie tot documentatie.
Gewone burgers zien het vooral in de banksector – die heeft zich in de jaren ’70 en ’80 ontwikkeld en is op dit punt gestopt. Veel belangrijke zaken zijn geschreven in een nogal ingewikkelde en oude Cobol-programmeertaal: deze code werkt, maar niemand heeft het aangedurfd om het gedurende lange tijd allemaal globaal te herschrijven (omdat zelfs een kleine fout vrij ernstige gevolgen kan hebben voor vele generaties klanten). Nu proberen sommige banken over te schakelen op de nieuwe rails, maar het is een zeer traag proces. Sommige banken hebben zelfs nog geen persoonlijke rekeningen of mobiele applicaties.
In Berlijn is de situatie heel anders, omdat de meeste bedrijven startups zijn of daar pas recent uit zijn gegroeid. Alleen al in de afgelopen drie jaar zijn hier tientallen veelbelovende startups ontstaan, zoals CoachHub en Sharpist. Sommige van die bedrijven staan ook bij ons op de radar, zoals Soundcloud. Er zijn zelfs hele lijsten van Berlijnse startups – één, bijgewerkt in 2021, telt er maar liefst 115, en dat is met de pandemie.
Door de overvloed aan startups is het ontwikkelingstempo in Berlijn anders – iedereen probeert sneller te werken, de concurrentie voor te zijn, en is voortdurend bezig iets nieuws te testen en uit te rollen.
Ook het leven is door deze vloedgolf van start-ups aangetast. Berlijn was vroeger anders dan andere Duitse steden. Dit is een gemeenschappelijk kenmerk van bijna alle hoofdsteden: Moskou is niet zoals de rest van Rusland, Praag is zoals Tsjechië, en Mexico-Stad is zoals Mexico-Stad. Maar de overvloed aan startups heeft Berlijn nog meer “anders” gemaakt.
In de eerste plaats was de verandering het gevolg van de enorme toevloed van buitenlanders die in de IT-sector werkten. Daarvoor waren er al veel buitenlanders: Russisch sprekende repatrianten, inboorlingen van Vietnam en anderen. Maar de startups trokken veel “nieuwkomers” aan – volgens mijn gevoel zijn er hier ongeveer 10% van hen. Dit maakte de stad zeer multicultureel, niet zo “Duits”. Misschien is het in sommige opzichten zelfs gedepersonaliseerd, maar daardoor voelt een buitenlander zich hier veel meer op zijn gemak dan in andere Duitse steden. Het is moeilijk om je hier een vreemdeling te voelen – er zijn hier zoveel “vreemden”, dat ze al “eigen” zijn geworden.
De gemakkelijkste manier om dat te zien is in de taal. Engels is bijna gebruikelijker dan Duits in de centrale districten van Berlijn. En je kunt je gemakkelijk redden zonder Duits – met Engels zul je geen problemen hebben om boodschappen te doen, een baan te vinden of de weg te vragen.
Waarom Berlijn de hoofdstad van de Europese startups is?
De meeste Europese landen zijn niet zo conservatief als Duitsland, waar IT moderner is en niet is overgeleverd aan de genade van ondernemingen. Maar Berlijn wint ook hier, alleen niet ten koste van technologie en processen, maar ten koste van volume. Er zijn hier meer startups dan in welke andere Europese stad ook, en het geld van investeerders stroomt binnen als een rivier.
Andere landen proberen ook IT-hubs te creëren. Barcelona in Spanje, Lissabon in Portugal, kleine steden in Italië – ze proberen allemaal startups te laten groeien, investeringen aan te trekken, en buitenlandse ingenieurs naar zich toe te lokken. Maar tot nu toe blijft Berlijn de leider.
Ik zie verschillende redenen waarom Berlijn zich in zo’n goede positie bevindt in vergelijking met andere Europese steden:
Hoge lonen. Duitsland is een rijk land met veel geld. Duitse bedrijven kunnen het zich veroorloven om ontwikkelaars 4-5 duizend euro per maand te betalen vóór belastingen, en dit is ver van de limiet. Dus ontwikkelaars komen hier onvermijdelijk voor het geld. Ook al is het niet goedkoop om in Berlijn te wonen, de salarissen in de IT-sfeer dekken nog steeds deze enorme kosten. En met hen is het heel aangenaam om op vakantie te gaan naar andere steden en landen in Europa, waar de prijzen lager liggen.
Steun van de staat. In Duitsland is het vrij moeilijk om zonder middelen van bestaan te blijven. Zelfs als de startup failliet gaat, blijf je niet volledig berooid achter – en dat biedt ruimte om te experimenteren.
De kracht van inertie. Nieuwe startups worden aangetrokken tot plaatsen waar al IT-infrastructuur aanwezig is. Waarom ergens in een klein Italiaans stadje beginnen als je in Berlijn al werknemers, investeerders en alles wat je nodig hebt om zaken te doen, hebt.
Maar ik vraag me af hoe het toen allemaal begonnen is? Wat was, meer dan 10 jaar geleden, de basis voor zo’n “sneeuwbal” van startups? Ik denk dat het punt is dat ze in Berlijn “creëer je eigen startup” programma’s hebben gelanceerd direct op de basis van universiteiten. De studenten van gisteren konden alle ideeën voorleggen, twee jaar lang financiering krijgen en experimenteren. Ze gingen zitten, programmeerden, en kregen 2.000 euro per maand, wat een uitstekend salaris was voor een afgestudeerde. Als het idee niet werkte, hoefde er niets terugbetaald te worden. Dat is het moment waarop startups “van de grond kwamen”, en toen begonnen ze investeerders en andere startups aan te trekken. Nu zal het niet gemakkelijk zijn om dat succes te herhalen.
Berlijn heeft een goede reputatie. Al voor de jaren ’90 werd Berlijn beschouwd als een enclave van vrijheid en creativiteit. Mensen die wilden creëren, experimenteren en nieuwe dingen wilden doen, kwamen van over de hele wereld naar hier. De sfeer is altijd bevorderlijk geweest voor gedurfde ideeën.
Bovendien had Berlijn 10 jaar geleden al een uitstekende infrastructuur en was het, naar de maatstaven van de rest van Europa, vrij goedkoop. Wij huurden toen bijvoorbeeld een appartement met twee slaapkamers voor 500 euro per maand. Nu is Berlijn natuurlijk duurder geworden, maar toen, 10 jaar geleden, trokken de lage prijzen duizenden jonge specialisten naar hier.
Waarom IT-specialisten naar Berlijn moeten gaan
Hoge lonen en werelds comfort zijn kenmerken die bijna overal in Europa voorkomen. Maar dankzij de startup-cultuur heeft Berlijn nog drie andere pluspunten voor IT-migranten:
Veel verschillende en interessante projecten. Door de overvloed aan start-ups is er voor elke IT-ingenieur altijd wel een baan te vinden. En vaak heel interessant, waarbij je de resultaten van je werk meteen kunt zien.
En als het project afloopt (of je besluit te stoppen), kun je heel snel iets nieuws vinden – er zijn massa’s openstaande vacatures. Het is gemakkelijk om te switchen tussen verschillende banen, en het risico om geld te verliezen is minimaal. En je hoeft hier zeker niet weg te gaan naar ergens anders – je kunt je hier voor altijd komen vestigen.
Trouwens, als je in startups wilt werken, is het beter om naar vacatures te zoeken op Engelstalige sites: Linkedin, StackOverflow, BerlinStartupJobs. Er zijn ook veel vacatures op Duitse sites als Monster.de, Stepstone of Xing, maar die zoeken vaak naar mensen in conservatieve grote bedrijven. En daar krijg je niet dezelfde IT-drang als bij start-ups. En je hebt misschien kennis van het Duits nodig.
Transparante immigratieprocedures. Duizenden buitenlanders komen hier elk jaar. Alle verhuizingen zijn al lang getest, elk obscuur punt in de wet is al duizend keer uitgelegd, voor buitenlanders zijn er een heleboel bureaus en diensten die helpen bij de verhuizing. En als iets niet duidelijk is – er zijn tientallen forums voor migranten, die u graag alles vertellen. Bijvoorbeeld “Leven in Duitsland”.
Het is gemakkelijk om in de maatschappij te integreren. Ten eerste hoef je geen Duits te kennen, Engels is genoeg. Ten tweede zijn er zoveel buitenlanders dat ze normaal worden behandeld – niemand scheldt ze uit of veroordeelt ze. Ten derde zijn er veel expat-gemeenschappen. U kunt hier gemakkelijk vrienden maken, en u zult zich niet helemaal alleen voelen in een vreemd land. Dit verhoogt de levenskwaliteit enorm, vooral vlak nadat u verhuisd bent.
